Μεγάλη ταραχή στη Βρετανία έχει προκαλέσει ένα κείμενο του Τζόναθαν Τζόουνς για τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Guardian με τίτλο «Η ντροπή του κόσμου της Τέχνης: Η Βρετανία οφείλει να επιστρέψει τα λάφυρα της αποικιοκρατίας», αναφερόμενος στην προκειμένη περίπτωση στα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Είναι καιρός να επιστραφούν τα γλυπτά του Παρθενώνα

Το άρθρο του Τζόναθαν ξεκινάει έτσι:
«Τα βρετανικά μουσεία πρέπει να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Ο ιμπεριαλισμός της τέχνης έχει πεθάνει. Δεν μπορούν πλέον να διατηρούν τους θησαυρούς της τέχνης που αποκτήθηκαν πριν από πολύ καιρό κάτω από αμφίβολες συνθήκες».

Συνεχίζοντας και με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη της Αμάλ Αλαμουντίν στην Αθήνα αναφέρει πως:
«Μπορεί η Αμάλ Κλούνεϊ να είναι καλή πρέσβειρα της ελληνικής κυβέρνησης, μπορεί και όχι. Η υποστήριξη από διασημότητες είναι γνωστή από τον 19ο αιώνα χάρις στον Λόρδο Βύρων και της ρομαντικής εικόνας που είχε για την Ελλάδα. Αυτή η έκθεση του θέματος από διάσημους ανθρώπους επιτρέπει στο Βρετανικό Μουσείο να αναπτύσσει την κριτική του θεωρώντας πως η Κλούνεϊ αυτοπροβάλεται. Ωστόσο, το Μουσείο κρατάει ακόμη τα Μάρμαρα του 5ου αιώνα. Η πράξη του Έλγιν να υφαρπάξει τα Μάρμαρα από τον Παρθενώνα είναι ένας λεκές στη διεθνή φήμη μας από τις αρχές του 19ου αιώνα. Ενώ ήμασταν μέχρι το 1914 μια μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη, εξακολουθούμε να έχουμε μια φαρισαϊκή αντιμετώπιση για το ότι κατέχουμε έργα τέχνης του κόσμου. Δείχνουμε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε τη λεία μας και δεν θέλουμε να ανταποκριθούμε στις κριτικές που δεχόμαστε».

Ο Τζόουνς δεν παραλείπει να κάνει και αναφορά σε ένα πρόσφατο ταξίδι του στην Αίγινα και σε ένα γεγονός που του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, στην Αίγινα υπάρχει έναν κλασικός ναός του οποίου τα γλυπτά βρίσκονται στη Βαυαρία, με τον ίδιο τρόπο που η Αγγλία αφαίρεσε τα Μάρμαρα του Παρθενώνα:
«Αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο Μόναχο, αλλά κανένας δεν ζητάει την επιστροφή τους. Γιατί; Επειδή οι Γερμανοί έχουν αναπτύξει σχέσεις με την Αίγινα, αναπτύσσουν δράσεις στην περιοχή, κάτι που η Βρετανία ούτε που το έχει σκεφτεί».

Ο ίδιος κλείνει το άρθρο του ως εξής:
«Γιατί να δούμε την Αθήνα ως εχθρό; Το Βρετανικό Μουσείο θα μπορούσε να είχε στενή σχέση με το Μουσείο της Ακρόπολης. Να δανείσει κάποια από τα εκπληκτικά γλυπτά που διαθέτει. Το θέμα θα είχε λήξει με μια ευγενή συνεργασία. Το Μουσείο της Ακρόπολης αποδεικνύει πως η αποικιοκρατική σχέση με την τέχνη είναι καταδικασμένη. Φυσικά, ο κόσμος έρχεται κατά χιλιάδες στο Βρετανικό Μουσείο και το Λούβρο, αλλά δεν υπάρχει κάποιος Θεός της Βόρειας Ευρώπης ή της Β. Αμερικής, μόνο γι” αυτά. Οι αδύναμες δικαιολογίες για να διατηρούμε τα κλεμμένα Μάρμαρα γίνονται ολοένα και πιο αδύναμες. Μέχρι πότε τα μουσεία μας θα κρατήσουν την αλαζονεία μας. Η Βρετανική Αυτοκρατορία έχει πεθάνει. Άρα ήρθε ο καιρός τα λάφυρα να επιστραφούν».

Ο Stephen Fry μιλά για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα

Το ιστορικό της κλοπής των γλυπτών του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν

Το 1799 ο Λόρδος Έλγιν διορίστηκε πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη. Το 1800 έστειλε τεχνίτες του στην Αθήνα, η οποία αποτελούσε τότε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το συνεργείο είχε αρχικώς την αποστολή να σχεδιάσει τα μνημεία και να λάβει εκμαγεία για τη διακόσμηση της έπαυλης του λόρδου στη Σκωτία. Την εποχή εκείνη ο Έλγιν δεν είχε διανοηθεί τη δυνατότητα αφαίρεσης γλυπτών από την Αθηναϊκή Ακρόπολη. Όταν τα διεθνή πολιτικά γεγονότα οδήγησαν την Τουρκία σε συμμαχία με τη Μ. Βρετανία εναντίον της Γαλλίας, ο Σουλτάνος έδειξε την εύνοιά του στον Έλγιν ως Βρετανό πρεσβευτή, ο οποίος και άδραξε την ευκαιρία για να ωφεληθεί προσωπικά και ν’ αποκτήσει μια τεράστια συλλογή από αρχαιότητες. Τότε έστρεψε την προσοχή του στα μνημεία της Ακρόπολης (κυρίως στον Παρθενώνα), στα οποία ήταν πολύ δύσκολο να πλησιάσει κανείς και από τα οποία δεν είχε δοθεί ποτέ άδεια αφαίρεσης γλυπτών. Ταυτόχρονα, με άφθονα δώρα προς τους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης και της Αθήνας και με δωροδοκίες και εξαπατήσεις ο Έλγιν έπεισε τους Τούρκους προεστώτες της Αθήνας να σιωπήσουν όσο τα συνεργεία του αφαιρούσαν τα τμήματα του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που είχαν επιλέξει. Ο Έλγιν ποτέ δεν εξασφάλισε επίσημη άδεια από τον ίδιο το Σουλτάνο για την αφαίρεση του γλυπτού και αρχιτεκτονικού διακόσμου του μνημείου, αφού μόνο εκείνος είχε τη δικαιοδοσία να παραχωρήσει τέτοια άδεια. Αντιθέτως χρησιμοποίησε με έντεχνο τρόπο μια φιλική επιστολή του Καϊμακάμη, Τούρκου αξιωματούχου, ο οποίος εκείνη την εποχή αντικαθιστούσε τον Μέγα Βεζίρη στην Κωνσταντινούπολη. Η επιστολή που του δόθηκε ανεπίσημα ως χάρη, προέτρεπε τις Τουρκικές αρχές στην Αθήνα να επιτρέψουν στα συνεργεία του Έλγιν να σχεδιάσουν, να λάβουν εκμαγεία και να διενεργήσουν ανασκαφή γύρω από τα θεμέλια του Παρθενώνα, όπου ίσως βρισκόταν θαμμένη κάποια επιγραφή ή ανάγλυφο, με τον όρο ότι δεν θα βλάπτονταν με κανένα τρόπο τα μνημεία. Από το 1801 έως το 1804 τα συνεργεία του Έλγιν δρούσαν στην Ακρόπολη, προκαλώντας σημαντικές ζημίες στα γλυπτά και το ίδιο το μνημείο, αποσπώντας και διαμελίζοντας ένα σημαντικό μέρος (περίπου το ήμισυ) από τον σωζόμενο γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα. Αφαίρεσαν αγάλματα από τα βάθρα τους και τα τοποθέτησαν σε κιβώτια. Όσα από τα αγάλματα ήταν μεγάλα τα τεμάχισαν, απόκοψαν κεφάλια, πόδια, χέρια και γενικά οτιδήποτε δε χωρούσε στα κιβώτια. Έσπασαν κίονες σε κομμάτια, απέσπασαν ολόκληρα τμήματα των ναών και αφαίρεσαν πάμπολλα μεμονωμένα κομμάτια. Ο Έλγιν έκλεψε 253 ολόκληρα αγάλματα, τμήματα μνημείων, κίονες, μαρμάρινα ανάγλυφα, αγγεία και πολλά ακόμη πολύτιμα αντικείμενα και κομμάτια. Τα κιβώτια φορτώθηκαν σε πλοίο που απέπλευσε για τη Βρετανία το Δεκέμβριο του 1801. Λίγες ώρες μετά την αναχώρηση το πλοίο βυθίστηκε στις ακτές της Πελοποννήσου και όλα τα κιβώτια βούλιαξαν στο βυθό της θάλασσας. Ο Έλγιν όμως ήταν ένας “έξυπνος” άνθρωπος και ήξερε καλά τι έπρεπε να κάνει. Θα επαναλάμβανε αυτό που είχε κάνει και πιο πριν. Αυτή τη φορά φόρτωσε 200 κιβώτια γεμάτα με αρχαία μνημεία και μάλιστα απέσπασε ως και μία κολόνα από τον παρακείμενο ναό, μία από τις Καρυάτιδες. Τώρα είχε την πλήρη κάλυψη και βοήθεια της βρετανικής κυβέρνησης αφού ο ίδιος μαζί με το φορτίο του ταξίδεψαν στη Βρετανία με πολεμικό πλοίο. Επέστρεψε στην Ελλάδα για άλλη μια φορά το 1806 και κατάφερε να ανελκύσει τα βυθισμένα κιβώτια που είχαν βυθισθεί στη θάλασσα. Τα μετέφερε όλα στη Βρετανία. Επέστρεψε ξανά στην Ελλάδα το 1810. Αυτή τη φορά κατάφερε να αποσπάσει άλλα 253 κομμάτια και πολυάριθμα αγγεία. Οι άνδρες του συνέχισαν να δουλεύουν για αυτόν και το 1812 παρέλαβε τα τελευταία 80 κιβώτια. Για περίπου 10 χρόνια ο άνθρωπος αυτός απομάκρυνε, τεμάχιζε, κατέστρεφε και αποσπούσε έργα τέχνης, μνημειακά αντικείμενα μεγάλης πολιτισμικής αξίας, πολλά από τα οποία αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα μοναδικών μνημείων. Στο Λονδίνο μεταφέρθηκαν σε διάφορες αποθήκες, αφού ο Λόρδος Έλγιν είχε χάσει την περιουσία του, εξαιτίας των τεράστιων ποσών που δαπάνησε για τα συνεργεία του, τη μεταφορά των γλυπτών και τις δωροδοκίες των Τούρκων αξιωματούχων, έτσι ώστε να του είναι αδύνατο να τα στεγάσει σε δικό του χώρο. Έτσι ύστερα από την υποθήκευση της συλλογής του από το Βρετανικό κράτος, αναγκάστηκε να πουλήσει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στη Βρετανική Κυβέρνηση, η οποία και τα μετέφερε, το 1816, στο Βρετανικό Μουσείο. Πριν από αυτήν την τελική συναλλαγή είχε ανατεθεί σε ειδική Εξεταστική Επιτροπή να μελετήσει τα στοιχεία της υπόθεσης και τα πορίσματά της τέθηκαν υπόψη του Βρετανικού Κοινοβουλίου. Κατά τη διάρκεια της Κοινοβουλευτικής συνεδρίας που έλαβε χώρα, ακούστηκαν πολλές φωνές που εξέφρασαν σκεπτικισμό και απόρριψη για τις ενέργειες του Έλγιν. Ακόμα και σκέψεις για την επιστροφή των Μαρμάρων διατυπώθηκαν τότε για πρώτη φορά. Ισχυρές ενστάσεις ακούστηκαν και εκτός Κοινοβουλίου, με θερμότερο υποστηρικτή τους το Λόρδο Βύρωνα. Σήμερα, μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου βρίσκονται διαμελισμένα πολλά τμήματα συχνά από το ίδιο γλυπτό. Από τους 97 σωζόμενους λίθους της ζωφόρου του Παρθενώνα, οι 56 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 40 στην Αθήνα. Από τις 64 σωζόμενες μετόπες, οι 48 βρίσκονται στην Αθήνα και οι 15 στο Λονδίνο. Από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, οι 19 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 9 στην Αθήνα.